Công thức nào tạo nên những bom tấn phòng vé của điện ảnh Hàn?

Dưới sự bảo hộ của chính phủ, Hàn Quốc trở thành một trong những quốc gia thực thi chính sách chấn hưng điện ảnh trong nước ở mức cao nhất trên thế giới. Điều này đã trực tiếp ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng chóng mặt của ngành công nghiệp điện ảnh Hàn giai đoạn những năm 2000.

Tuy nhiên, trong 10 năm trở lại đây hạn ngạch bảo hộ điện ảnh đã bị thay đổi. Việc thời gian chiếu dành cho phim quốc nội giảm từ 146 ngày xuống còn 73 ngày trong một năm đã khiến số phận của phim điện ảnh Hàn trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết trước sự cạnh tranh khốc liệt của loạt phim nước ngoài. Để rồi hệ quả theo sau đó là sự chững lại và thậm chí là đi xuống của điện ảnh nội địa.

Để có khả năng đối đầu trực diện với những tên tuổi lớn tới từ Hollywood cũng như các phim nội địa trong công cuộc chạy đua tại phòng vé, nhà sản xuất phim xứ Kim chi cần có những thay đổi cần thiết và tìm được lối đi riêng để nâng cao chất lượng đầu ra của tác phẩm. Vậy công thức nào được áp dụng để có thể cho ra đời những bộ phim bom tấn triệu vé tại màn ảnh rộng xứ Hàn?

Nhân tố X - Những diễn viên bảo chứng phòng vé

Dàn diễn viên thực lực với diễn xuất tự nhiên đa dạng, cùng lịch sử phòng vé thành công và có đời tư trong sạch luôn được các nhà sản xuất chọn mặt gửi vàng. Đảo qua danh sách phim ăn khách nhất màn ảnh rộng xứ Hàn, không khó để bắt gặp những cái tên quen thuộc như Song Kang Ho, Hwang Jung Min, Sol Kyung Gu, Choi Min Sik, Ryu Seung Ryong, Ha Jung Woo, Yoo Ah In... Và trong số đó, ba gương mặt nổi bật nhất chính là Song Kang Ho, Hwang Jung Min và Ha Jung Woo.

Không ngoa khi ví nam diễn viên gạo cội Song Kang Ho như "thần tài phòng vé" với hàng loạt những bộ phim triệu lượt xem trong suốt sự nghiệp của mình. Hàng loạt tác phẩm có doanh thu và phản ứng khán giả tốt của ông như Memories Of Murder (2003), The Host (2006), Snowpiercer (2013), The Attorney (2013), The Throne (2015), The Age Of Shadow (2015), A Taxi Driver (2017),... cũng đã minh chứng rõ ràng cho danh hiệu này. Không dưới 10 phim có sự góp mặt của Song Kang Ho đạt thành tích cực kỳ cao tại phòng vé - một con số cực kỳ đáng ngưỡng mộ.

Hwang Jung Min là cái tên tiếp theo trong danh sách "sát thủ phòng vé" với hai tác phẩm tiêu biểu Ode To My Father (2014) và Veteran (2015), hiện giờ vẫn nằm top đầu những phim ăn khách nhất lịch sử điện ảnh Hàn Quốc với trên 10 triệu vé bán ra. Những bộ phim khác như The Himalayas (2015), The Wailing (2016), A Violent Prosecutor (2016), và mới đây là The Spy Gone North (2018)... với thành tích ấn tượng cũng là một minh chứng cho khả năng lựa chọn kịch bản của Hwang Jung Min.

Cái tên nhận được nhiều sự tin cậy và đặc biệt đáng chú ý gần đây chính là Ha Jung Woo, người đã rất thành công với series bom tấn Along With the Gods làm chao đảo phòng vé hè từ cuối năm 2017 tới mùa hè 2018. Hai phần của bộ phim liên tiếp gia nhập vào câu lạc bộ phim 10 triệu vé của phòng vé Hàn, đặc biệt Along With the Gods: The Last 49 Days là một điểm sáng ấn tượng khi mà những phim được đầu tư lớn trở thành bom xịt trên màn ảnh rộng trong 2 năm vừa qua. Ha Jung Woo còn ghi dấu ấn trong nhiều bộ phim ăn khách khác như The Chaser (2008), Take Off (2009), The Berlin File (2013), Assassination (2015), The Handmaiden (2016), Tunnel (2016), 1987: When The Day Comes (2017),... Thậm chí những tác phẩm mở đầu cho sự nghiệp đứng sau hậu trường với tư cách đạo diễn lẫn nhà sản xuất của Ha Jung Woo tuy thành tích không quá cao nhưng cũng nhận được nhiều ý kiến tích cực từ giới phê bình.

Với diễn xuất ấn tượng, đời tư trong sạch cùng khả năng chọn kịch bản vô cùng mát tay của ba nam diễn viên kể trên, những bộ phim họ tham gia như được dán một chiếc tem bảo đảm về mặt chất lượng, nhận được nhiều sự chú ý hơn từ khán giả. Ngoài ra, còn nhiều tên tuổi lớn khác có doanh thu phòng vé tốt tại Hàn như Choi Min Sik, Ryu Seung Ryong hay Lee Byung Hun, Yoo Ah In... Tuy nhiên chỉ dàn diễn viên nổi bật với thành tích phòng vé tốt là chưa đủ để làm nên một bộ phim thu hút được hàng triệu khán giả. Bên cạnh đó còn cần thêm nhiều yếu tố quan trọng khác nữa.

Kịch bản phim mang nội dung mới lạ, lấy bối cảnh thời chiến, hoặc nói lên thực trạng tồi tệ của xã hội

Là một trong những quốc gia có tinh thần dân tộc cao nhất trên thế giới, không khó hiểu khi người dân Hàn Quốc lại yêu thích những bộ phim lấy bối cảnh thời chiến; hoặc có nội dung liên quan đến chính trị, lịch sử mang đề tài dân tộc, dân chủ như chiến tranh Nam Bắc triều; gián điệp và số phận của những phụ nữ giải khuây thời kì chống Nhật. Minh chứng rõ ràng nhất chính là trong danh sách phim ăn khách không thiếu những cái tên có nội dung liên quan tới loạt đề tài này như: Roaring Curent (2014), Ode To My Father (2014), The Throne (2015), The Age of Shadow (2016), A Taxi Driver (2017), 1987: When the Days Come (2017), và gần nhất là The Spy Gone North (2018),...

Tuy nhiên nếu chỉ mãi khai thác những chủ đề này thì thị trường điện ảnh sẽ sớm trở nên nhàm chán. Vậy nên việc tìm kiếm những chủ đề mới lạ là điều mà bất cứ nhà làm phim nào cũng cần phải làm. Sự xuất hiện của hàng loạt những cái tên với nội dung rời xa khuôn mẫu về đề tài dân tộc, dân chủ như King And The Clown (2005), Welcome to Dongmakgol (2005), The Host (2006), Take Off (2009), Snowpiercer (2013), The Handmaiden (2015)... như một làn gió mới đến với phòng vé và đều thành công vang dội.

Điển hình cho những bộ phim mang yếu tố mới lạ hấp dẫn người xem trong thời gian gần đây chính là The Wailing, bộ phim kinh dị nặng yếu tố tâm lý của đạo diễn Na Hong Jin; hay cú hit phòng vé hè 2016 Train to Busan nói về đề tài thảm họa xác sống. Và mới đây nhất là hai phần của bộ phim Along With the Gods với đề tài về hành trình của linh hồn cùng những vệ thần ở các tầng địa ngục. Không mang yếu tố chính trị lịch sử, không có nội dung về dân tộc dân chủ, những bộ phim này cuốn hút khán giả bởi kịch bản mới lạ, nói lên được hiện thực xã hội và khai thác tâm lý tốt.

Dung hòa được cả hai yếu tố nhân sinh và nghệ thuật

Thị hiếu của người Hàn trước giờ đều rất cao. Một bộ phim hay trong mắt họ phải dung hòa được cả hai yếu tố nhân sinh và nghệ thuật, vừa phải đẹp lại vừa phải có chiều sâu. Hãy nhìn vào thành công của King And The Clown (2005), tác phẩm đã đưa tên tuổi của đạo diễn Lee Yoon Ik lên hàng quốc dân cùng với những cái tên như Lee Chang Dong, Park Chan Wook, Kang Wo Suk, hay Na Hong Jin.

Bộ phim với đề tài lịch sử, nghệ thuật dân gian và đồng tính ra mắt khi xã hội Hàn Quốc lúc bấy giờ vẫn chưa quá cởi mở về vấn đề này. Ấy thế nhưng nó đã thu hút sự chú ý và tò mò của dư luận, thành công với hơn 12,3 triệu vé tiêu thụ. Cảnh quay đẹp và tinh tế, câu chuyện có chiều sâu và thấm đẫm nỗi buồn trong King And The Clown đã đáp ứng đủ những tiêu chí mà khán giả kì vọng ở một bộ phim điện ảnh, đặc biệt là nó đã dung hòa được phần nghe, nhìn và cảm nhận.

Một ví dụ điển hình khác gần đây là bộ phim The Wailing của đạo diễn Na Hong Jin đã đề cập ở trên. Đây được coi là tác phẩm kinh dị khó hiểu nhất cũng như đáng xem nhất của Hàn vì nó ẩn chứa những triết lý nhân sinh hay những vấn đề nhức nhối của xã hội đằng sau yếu tố kinh dị, khiến khán giả xem xong đều phải suy ngẫm.

Hay như Train To Busan lại mang tới cho khán giả nội dung mang đậm tính nhân văn. Bên cạnh cuộc hành trình tìm kiếm sự sống trong nạn dịch xác sống kinh hoàng, kịch bản còn được khai thác sâu hơn về tình người, lấy đi không biết bao nhiêu nước mắt của người xem, để rồi trở thành một trong những bộ phim đề tài thảm họa hot nhất cho tới thời điểm hiện tại. Ngoài ra, còn Snowpiercer, The Attorney, The Handmaiden, The Spy Gone North, 1987, A Taxi Driver, Inside Men... cũng đáp ứng đủ kỳ vọng cao của khán giả Hàn Quốc.

Nói thì dễ hơn làm, rất khó để có thể dung hòa cả hai yếu tố nhân sinh và nghệ thuật cùng trong một bộ phim hoặc làm mới một đề tài ăn khách đã quá quen thuộc với khán giả. Người Hàn ưa chuộng đề tài dân tộc, dân chủ nhưng mọi thứ đều cần có một giới hạn nào đó. Battle Ship Island là một trong những bom tấn được kì vọng sẽ bùng nổ tại phòng vé hè 2017, tuy có chủ đề hợp thị hiếu khán giả nhưng nội dung phim lại mang chủ nghĩa dân tộc quá cực đoan khiến người xem cảm thấy khó chịu. Bên cạnh đó là những vấn đề ồn ào liên quan tới suất chiếu và quá trình PR, nên mặc dù không hẳn thất bại về mặt doanh thu nhưng hiệu ứng của khán giả lại không đạt được thành công như mong đợi.

Hay như Burning, bộ phim của đạo diễn Lee Chang Dong có mặt trong danh sách tranh giải Cành cọ vàng tại LHP Quốc Tế Cannes 2018 có điểm đánh giá từ giới chuyên môn cao nhất trong lịch sử LHP này, nhưng cũng không thắng tại phòng khi có nội dung quá nặng yếu tố tâm lý và mặt nghệ thuật khiến khán giả khó cảm nhận được. Thế mới thấy không phải cứ theo lối cũ thì cũng sẽ thành công, và dù mang những yếu tố mới lạ thì sẽ được khán giả đón nhận nếu nội dung phim không được dung hòa một cách hợp lý.

"Thiên thời" - Thời gian ra rạp cũng là vấn đề nan giải

Đúng người đúng thời điểm. Việc các nhà làm phim chọn thời điểm ra mắt cũng giống với giải một bài toán với quá nhiều biến số. Thời điểm phòng vé Hàn nhộn nhịp nhất là vào những mùa lễ hội như lễ Chuseok, Giáng sinh, tết Nguyên đán và mùa hè. Đây là thời gian nghỉ lễ nên người dân cũng có nhu cầu giải trí cao hơn và vì lẽ đó, các nhà sản xuất cũng thường tranh nhau đưa phim ra rạp để đảm bảo doanh thu phòng vé.

Mặc dù vậy, đây cũng là một quyết định khá rủi ro khi mọi nhà sản xuất phim đều nhận thấy đây là thời điểm vàng để trình làng sản phẩm. Bởi hàng loạt các bom tấn cùng đề tài có thể sẽ đụng mặt nhau trực tiếp, khiến mức độ cạnh tranh ở phòng vé càng trở nên khốc liệt hơn.

Không những vậy, mùa hè còn là thời điểm dành cho những bộ phim chinh chiến tại các LHP hàng đầu trên thế giới. Với kinh phí đầu tư lớn cùng những trau chuốt về mặt kịch bản và hình ảnh, yếu tố nhân sinh được khoác áo nghệ thuật một cách hợp lí, không khó để những bộ phim này có thể đè bẹp phim thương mại với nội dung tương tự. The Wailing, The Age of Shadow, The Handmaiden, Train to Busan, The Spy Gone North,... đều là tác phẩm được đánh giá cao tại các liên hoan phim quốc tế lớn về cả nghệ thuật lẫn nội dung. Và hiển nhiên nó cũng có thành tích phòng vé khá tốt tại thời điểm ra mắt. Vừa phải tránh đụng mặt những ông lớn trong nước lại phải tránh đối đầu vớ bom tấn ngoại nhập, thời điểm ra mắt phim rõ ràng là một trong những bài toán đau đầu dành cho các nhà làm phim.

Nhưng hay không bằng hên, ví như Confidential Assignment (2017), bộ phim tuy không có nội dung quá xuất sắc nhưng vẫn đủ gây sốt phòng vé dịp Tết với hai tháng dẫn đầu về lượng vé bán ra, dù rằng nó phải đối đầu trực diện với loạt đối thủ nặng ký cả trong và ngoài nước. Phim ăn điểm với khán giả ở nội dung giải trí dễ xem giữa hiện trang phòng vé Hàn đã có quá nhiều phim nặng nề trước đó. Hai cái tên tiêu biểu khác của việc "gặp thời" có thể kể thêm chính là Luck-ey (2016) và Midnight Runner (2017). Luck-key thực sự "lucky" khi lựa chọn thời điểm ra mắt không hề đụng phải bất cứ cái tên lớn nào và chễm chệ dẫn đầu phòng vé với tổng lượng vé bán ra trên 6 triệu. Còn Midnight Runners dù đụng độ A Taxi Driver nhưng vẫn ổn về doanh thu và được bàn tán đủ nhiều để trở thành một chú ngựa ô trong cuộc đua phòng vé.

Truyền thông là trợ thủ đắc lực cần được sử dụng một cách hợp lý

Khác với các nhà làm phim Hollywood thường sản xuất các series phim nhiều phần, điện ảnh Hàn chủ yếu vẫn tập trung sản xuất những bộ phim một phần với chủ đề đa dạng khác nhau. Điều này vô tình khiến cho việc tuyên truyền phim gặp nhiều bất lợi hơn khi các series phim thường nhận được nhiều sự chú ý hơn nhờ sự thành công từ những phần phim trước đó. Danh tiếng có sẵn từ phần trước này như một bảo chứng cho chất lượng, độ nhận biết cũng như hứng thú của khán giả cho phần tiếp theo.

Phương thức này có lẽ được nhà sản xuất của Along With the Gods áp dụng khá hợp lý. Sau thành công vang dội của phần 1 với nội dung ấn tượng, được chuyển thể từ webtoon nổi tiếng cùng dàn diễn viên tên tuổi, phần 2 đã được giới thiệu ngay sau đó để thu hút sự chú ý của khán giả. Kết quả là thành tích lượng vé bán ra trong ngày đầu phim ra mắt phá kỉ lục so với phần 1. Đây là một minh chứng rõ ràng nhất cho việc nhà sản xuất phim đã thành công trong việc tiếp tục thu hút được một lượng lớn khán giả đã theo dõi từ phần 1.

Một cách truyền thông phổ biến khác nữa chính là truyền miệng. Một đồn mười, mười đồn trăm, A Taxi Driver có sự góp mặt của Song Kang Ho đã gia nhập câu lạc bộ phim 10 triệu vé bằng cách như vậy. Khởi động tuần đầu tiên thuận lợi và đứng đầu phòng vé liên tục suốt 4 tuần, tăng đều trong các tuần kế tiếp để rồi chễm chệ đứng trong danh sách các bộ phim điện ảnh Hàn ăn khách nhất. Tiếng vang của A Taxi Driver một phần nhờ hiệu ứng đám đông của chính cư dân mạng. Hay như 1987, mặc dù ra đồng thời điểm với siêu bom tấn Along With Gods nhưng nhờ hiệu ứng truyền miệng mà bộ phim cũng bình ổn bỏ túi hơn 7 triệu lượt xem. Nhưng để làm được như thế, bản thân bộ phim đó phải có nội dung cực kỳ hay và đánh mạnh vào cảm xúc khán giả.

Bên cạnh lợi ích, truyền thông cũng là một con dao hai lưỡi nếu bị lạm dụng quá đà. Một trong những nạn nhân tiêu biểu nhất chắc chắn phải nói tới Real (2017) - bộ phim được kỳ vọng sẽ làm nên cú nổ lớn tại phòng vé nhưng sự thật thì ngược lại. Real thất bại ê chề với hàng ngàn bình luận tiêu cực và bị đánh giá là một trong những bộ phim tệ nhất của màn ảnh Hàn. Tác phẩm đã được truyền thông thổi phồng quá đà, và tận dụng dàn khách mời khủng để khua chiêng gióng trống. Tuy nhiên, khi chính thức ra rạp, Real với nội dung rời rạc bị cắt chỉnh quá tay, yếu tố quảng cáo thì chèn vào vô tội vạ khiến khán giả cảm thấy bị "lừa" sau hàng tá những lời PR quá đà trước khi phim ra mắt.

Truyền thông cũng là một nghệ thuật. Đây có lẽ là trường hợp tiêu biểu để làm gương cho những nhà sản xuất phim, tránh việc quá lạm dụng truyền thông và thổi phồng mọi thứ để rồi phải nhận trái đắng. Vậy mới thấy, lựa chọn đúng thế mạnh và sử dụng cách thức tuyên truyền phù hợp chính là một trong những chìa khóa quan trọng tạo nên thành công phòng vé của bộ phim.

Không scandal

Điều cuối cùng, dù có lẽ không nên lược vào danh sách những yếu tố tạo nên thành công của bộ phim mà nên là một lưu ý không thể bỏ qua đối với bất cứ nhà làm phim nào, chính là không nên vướng phải scandal lớn. Nhiều phim Hàn dù có đáp ứng các tiêu chí khắt khe của khán giả Hàn nhưng vẫn phải chịu sự ghẻ lạnh cũng vì nguyên nhân này.

Đáng tiếc nhất chắc chắn chính là The Merciless (2017). Bộ phim được công chiếu tại LHP Cannes và đã nhận được cơn mưa lời khen cùng tràng vỗ tay kéo dài 7 phút sau khi kết thúc. Thế nhưng vì những ồn ào liên quan tới phát ngôn nhạy cảm về cuộc bầu cử Tổng thống cùng lời nói khiếm nhã liên quan tới phụ nữ và hai nam diễn viên chính của đạo diễn Byun Sung Hyun đã trực tiếp khiến bộ phim nhận thất bại ê chề ngay trên chính quê hương mình.

Điện ảnh Hàn đang trên đà phát triển, và sẽ còn phát triển hơn nữa. Chính vì vậy, cạnh tranh phòng vé trở càng khốc liệt hơn bao giờ hết. Công thức trên không chắc chắn có thể tạo ra những siêu phẩm phòng vé bởi luôn có những ngoại lệ. Nhưng ít nhiều, nó là những gì được đúc kết từ thành bại của vô số tác phẩm trong suốt thời gian qua. Để rồi từ nền tảng này, các nhà làm phim hoàn toàn có thể kì vọng trong việc tạo ra thêm nhiều siêu phẩm bom tấn hơn trong thời gian tới.