Giải mã 'Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai' - kiệt tác được mệnh danh là 'Mona Lisa của Bắc Âu'

Trong thế kỷ 17, Hà Lan đã trải qua thời kỳ thịnh vượng nghệ thuật hay còn được gọi là thời kỳ hoàng kim Hà Lan. Trong thời đại này, các nghệ sĩ đã tìm thấy nguồn cảm hứng trong kỹ thuật vẽ tranh miền Bắc Renaissance, đỉnh điểm là sự thành công của kiệt tác Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai (Girl with a Pearl Earring) được vẽ bởi họa sĩ Johannes Vermeer.

Bức tranh được mệnh danh là "Mona Lisa của Bắc Âu" đại diện cho nghệ thuật Hà Lan ở thời kỳ hoàng kim nhất. Mặc dù được bao phủ trong rất nhiều bí ẩn và dấu chấm hỏi như hầu hết các tác phẩm khác, nhưng Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai vẫn trở thành một trong những bức họa được yêu thích nhất lịch sử nghệ thuật.

Bối cảnh của bức tranh

Nghệ sĩ Hà Lan Johannes Vermeer nổi tiếng với những bức tranh vẽ thành phố nhỏ nơi ông sinh ra và lớn lên. Từ đồ nội thất đến trang phục của nhân vật chính đều khắc họa rõ nét điều đó.

Vermeer vẽ bức tranh Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai vào khoảng năm 1665. Đây là 1 trong 35 bức tranh được ông hoàn thành trong suốt cuộc đời họa sĩ của mình. Cùng với bức tranh The Milkmaid thì Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai là tác phẩm nổi tiếng nhất của Vermeer.

Tuy nhiên, vào thời điểm vừa hoàn thành, bức tranh không nhận được sự chú ý từ quốc tế. Thành tựu chỉ đến vào cuối thế kỷ 20, khi bức tranh được giới thiệu trong một cuộc triển lãm đặc biệt tại Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia ở Washington, DC.

Chủ đề

Bức tranh miêu tả một cô gái trẻ ngồi trước một bức nền màu tối. Sự tương phản giữa nền tranh màu xanh đen và làn da màu kem, đôi mắt long lanh của cô gái đã khiến người xem bị cuốn hút lúc nào không hay.

Thiếu nữ trong bức tranh đeo một chiếc khăn xếp màu xanh dương và vàng rất tinh tế, tất nhiên điểm nhấn đặc biệt nhất chính là đôi hoa tai ngọc trai hình giọt nước lớn.

Như nhiều người vẫn biết, bức tranh này theo chủ đề vẽ chân dung và tên gọi chính xác của nó trong tiếng Hà Lan là tronie, có nghĩa là "gương mặt". Chủ đề chân dung rất phổ biến trong thời hoàng kim Hà Lan.

Vermeer không lấy bất cứ một ai cụ thể làm cảm hứng vẽ cô gái trong bức tranh này. Đây chỉ là một cô gái vô danh đang mặc quần áo sang trọng và cũng không thuộc thời gian hay không gian nào cụ thể.

Kỹ thuật vẽ tranh

Bức "Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai" đã khắc họa rõ nét kỹ thuật vẽ tiên tiến của Vermeer, cụ thể là cách tiếp cận của ông với ánh sáng, màu sắc và kiểu đi cọ.

Ánh sáng

Vermeer được biết đến với khả năng sử dụng ánh sáng và tạo ra những đường nét rất tinh tế. Cách tiếp cận từ ánh sáng thay vì dòng kẻ phác họa đã tạo ra một bức chân dung rất chân thực, rất tinh tế. Để đạt được tính thẩm mỹ cao độ này, Vermeer đã theo một kỹ thuật 4 bước tỉ mỉ phổ biến với các nghệ sĩ thế kỷ 17.

Đầu tiên, ông sẽ tạo ra một bản vẽ ban đầu trên khung vẽ. Sau đó, ông tiếp tục vẽ một bức tranh đơn sắc được gọi là kỹ thuật "màu chết". Tiếp đó, ông đã thêm màu sắc và cuối cùng là những mảng sáng đặc biệt.

Một nghiên cứu phục hồi gần đây nhất đã tiết lộ, Vermeer đã tráng men lên bức tranh ở 2 khu vực là khuôn mặt cô gái và đôi bông tai ngọc trai.

Màu sắc

Ngoài việc áp dụng những kỹ thuật ánh sáng độc đáo, kiệt tác còn cho thấy tình yêu của Vermeer với màu sắc, đặc biệt là xanh dương đậm. Loại màu nước xanh dương này được tạo ra từ sắc tố có nguồn gốc từ lazurite, một loại khoáng chất được tìm thấy trong đá bán nguyệt lapis lazuli.

Vermeer thường kết hợp màu sắc đắt tiền này vào các bức tranh của mình. Ông điểm nó lên các chi tiết như rèm cửa, bàn ghế , còn trong bức tranh Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai thì màu sơn đặc biệt này tô điểm cho đôi hoa tai ngọc trai, quần áo, đặc biệt là chiếc khăn turban màu vàng. Sự ngẫu hứng phối hợp màu sắc tốn kém này giúp Vermeer khẳng định mình là một họa sĩ tự do và không tuân theo bất cứ quy chuẩn phối màu nào.

Nét cọ

Để đánh giá đường nét đi cọ tinh tế và nổi bật của Vermeer chỉ cần nhìn vào một chi tiết nhỏ trong bức tranh như đôi hoa tai ngọc trai. Chúng ta có thể chiêm ngưỡng từng mảng cọ vẽ xuất hiện rất tinh tế, dù tự do nhưng cũng rất quy tắc. Tuy nhiên, khi kiểm tra chi tiết hơn thì bức tranh chỉ bao gồm vài nét đơn giản gợi ý hình dáng và độ bóng của ngọc trai.

Di sản

Ngày nay, kiệt tác Thiếu Nữ Đeo Hoa Tai Ngọc Trai vẫn là một trong những bức tranh nổi tiếng nhất thế giới. Ngoài tính thẩm mĩ thì những bí ẩn và sức hút xung quanh bức tranh vẫn khiến nhiều người đắm chìm.

Bức tranh được người đời nhắc đến với cái tên "Mona Lisa của Bắc Âu". Tuy chẳng ai biết thiếu nữ trong tranh là ai, cô ở đâu và nghĩ gì nhưng chính vì điều đó kiệt tác lại càng trở nên hấp dẫn và bí ẩn hơn bao giờ hết.