Liệu ánh đèn xanh ở các ga tàu Nhật Bản có giúp ngăn chặn số lượng người tự tử?

Nhật Bản là quốc gia nổi tiếng với việc người dân bị cuốn theo guồng quay của công việc và cuộc sống mỗi ngày. Do đó, không lạ khi nơi đây có hàng chục vụ việc người dân tự tử mỗi ngày, biến Nhật Bản trở thành đất nước có tỷ lệ tự tử thuộc hàng top trên thế giới. Có nhiều cách để một người Nhật có thể tự kết thúc một cuộc sống không lối thoát của mình, ví dụ như sử dụng thuốc quá liều, treo cổ,… Trong đó, việc nhảy vào đoàn tàu đang chạy là phương thức được khá nhiều người dân Nhật Bản “lựa chọn”.

Năm 2013, một tạp chí khoa học đã công bố một ý kiến gây kinh ngạc – điều mà sau này trở thành “hạt giống” cho hàng ngàn câu chuyện tin tức và bài đăng lan truyền trên mạng xã hội: lắp đèn có màu xanh ở các ga tàu có thể giúp ngăn ngừa tự tử ở những địa điểm đó. Các nhà khoa học sau đó đã kiểm chứng và chỉ ra rằng các vụ tự tử đã giảm tới 84% về số lượng.

Ý tưởng này ngay lập tức thu hút sự chú ý và tạo cảm hứng cho nhiều dự án tương tự ở nhiều nước khác. Tuy nhiên, cũng như các câu chuyện khoa học khác, rất nhiều chi tiết trong đó đã bị đánh giá ở nhiều chiều hướng khác nhau.

Những năm cuối thập niên 2000, một số công ty đường sắt Nhật Bản bắt đầu lắp đặt các cột đèn có ánh sáng xanh trên những sân ga. Việc này nhằm nỗ lực ngăn chặn người dân tự sát ở ga tàu – được tạm gọi là kỹ thuật “cú hích”. Đây là kỹ thuật tác động đến hành vi ứng xử. Dù có vẻ khá trừu tượng nhưng chúng lại có mức độ ảnh hưởng đáng ngạc nhiên.

Với ý tưởng là ánh sáng xanh sẽ có tác động tích cực đến tâm trạng của con người, một nghiên cứu đã được thực hiện vào năm 2017 đã cho thấy kết quả đáng khích lệ. Theo đó, những người từng trải qua căng thẳng về tâm lý có khả năng trở lại trạng thái thư giãn nhanh hơn khi nằm trong phòng tắm được bao phủ bởi ánh sáng xanh.

Michiko Ueda đến từ đại học Waseda, Tokyo sau khi nghe qua về thử nghiệm lắp đèn xanh tại các nhà ga đã nghiên cứu một loạt yếu tố có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ tự tử tại Nhật Bản: kinh tế, thiên tai hay thậm chí thảo luận về ảnh hưởng từ các vụ tự tử của người nổi tiếng trên Twitter. Phản ứng đầu tiên của bà đối với những ý tưởng này là sự hoài nghi:

“Tôi nghĩ rằng chúng ta nên theo dõi cụ thể hơn và tôi quyết định sẽ liên hệ với công ty đường sắt để xem liệu họ có thể cung cấp dữ kiện nghiên cứu hay không!”

Sau khi phân tích dữ liệu trong 10 năm về các vụ tự tử tại 71 ga tàu ở Nhật Bản, Ueda và các đồng nghiệp thấy rằng quả thực có một số bằng chứng cho thấy lắp đèn ánh xanh có tác động đến hành khách. Tỷ lệ tự tử đã giảm đến 84% - một con số đã được công bố rộng rãi ngay sau đó.

Tuy nhiên, khi các tường thuật về kết quả nghiên cứu được đăng tải, Masao Ichikawa từ Đại học Tsukuba lại đưa ra một đánh giá khác đối với dữ liệu. Ông chỉ ra rằng điều quan trọng nhất là phải phân biệt được giữa dữ liệu thu thập vào ban ngày và ban đêm tại các sân ga ngoài trời. Bởi vào ban ngày, ánh đèn có thể dễ bị hòa lẫn với ánh sáng tự nhiên, hoặc thậm chí bị tắt đi.

Ichikawa cũng xem xét kỹ lưỡng một phương pháp đo lường dựa trên xác suất thống kê gọi là hệ số “khoảng tin cậy”. Khoảng tin cậy là một chỉ số giúp ta biết được tính chính xác của phép đo. Ngoài ra, khoảng tin cậy cũng cho biết độ ổn định khi ước lượng một giá trị, tức là nhờ vào khoảng tin cậy, bạn có thể biết được kết quả của phép đo lặp lại sẽ sai lệch thế nào so với ước tính ban đầu.

Ichikawa nhận thấy rằng “khoảng tin cậy” theo bài của Ueda là quá lớn: từ 14%-97%. Bà hy vọng rằng nghiên cứu của mình sẽ khiến mọi người bắt đầu nghĩ rằng việc lắp đặt đèn có ánh xanh không giúp ích được nhiều cho những người đang muốn tự tử. Việc thiết lập các hàng rào chắn bảo vệ và cửa chắn an toàn dọc theo các rìa sân ga sẽ hữu ích hơn nhiều. Bà nghĩ rằng dù việc lắp đặt đèn sẽ tốn ít chi phí hơn nhưng nó sẽ lại trở thành đắt đỏ khi mà hiệu quả chỉ ở mức tối thiểu.

Kể từ khi công bố kết quả nghiên cứu của mình, Ueda đã nhận được sự phản hồi khá bất ngờ đến từ các công ty đường sắt trên khắp thế giới, bao gồm Thụy Sĩ, Bỉ và Vương quốc Anh.

Bà Ueda nhấn mạnh thêm rằng điều quan trọng là phải hiểu rõ hiệu quả của các ánh đèn xanh còn quá mơ hồ so với suy nghĩ của một số người – và chúng ta thực sự vẫn không biết chính xác mức độ ảnh hưởng của ánh đèn lớn đến đâu.

Ví dụ, có lẽ việc lắp đặt các cột đèn tỏa sáng trong bất kì màu gì cũng sẽ khiến mọi người có ý thức cao hơn, dẫn đến việc tự thay đổi hành vi của mình. Bên cạnh đó, dù việc lắp đèn xanh cho thấy có hiệu quả trong việc ngăn ngừa tự tử đi chăng nữa thì một thời gian sau khi mọi người đã quen với ánh đèn đó, nó sẽ không còn tác dụng nữa.

Trong khi Ueda đang tiến hành một nghiên cứu mới để đo lường tác động tâm lý của ánh đèn xanh thì một nhóm nghiên cứu khác lại đưa ra một kết quả nghiên cứu trái ngược.

Như đã đề cập ở trên, một số nghiên cứu đã chỉ ra tác động của ánh sáng xanh đối với tâm lý của con người nhưng Stephen Westland, một chuyên gia về màu sắc và thiết kế tại Đại học Leeds, nói rằng ánh sáng không có mấy ảnh hưởng đến yếu tố “bốc đồng” của con người.

Các thử nghiệm được thực hiện bởi một cựu nghiên cứu sinh của ông Westland, Nicolas Ciccone cho thấy rằng, ánh sáng làm thay đổi sự hưng phấn trong tâm lý song các thiết bị đo năng lực hành vi và biến động thần kinh không cho thấy mức độ ảnh hưởng sâu.

“Chúng tôi thực sự không tìm ra được bất kì bằng chứng nào để tôi có thể tự tin đặt tay lên trái tim mình và xác nhận rằng ánh sáng xanh hoặc ánh sáng đỏ có thể khiến bạn trở nên bốc đồng hơn”.

Và mặc dù liệu pháp ánh sáng được đưa ra như một phác đồ điều trị rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD), nhưng điều đó không có nghĩa những thay đổi tâm trạng theo màu sắc sẽ ảnh hưởng đến tâm lý muốn tự tử.

Tất cả những nghiên cứu này đưa ra không phải để dập tắt niềm hy vọng về một biện pháp có thể đối phó với vấn nạn tự tử ở Nhật Bản. Quốc gia này nằm trong top 20 thế giới về tỷ lệ tự tử - một vấn đề mà nhiều người ở nước này đang thực sự đấu tranh, khắc phục. Tổng số vụ tự tử đã giảm trong những năm gần dây, nhưng con số tự tử lại đang gia tăng trong giới trẻ.

Ánh sáng màu xanh có thể có chút ảnh hưởng tích cực đối với những người có ý định tự tử, nhưng cho đến nay, khoa học chưa thực sự tìm thấy kết quả thuyết phục. Như chính Ueda đã nói: “Tôi không muốn mọi người nghĩ rằng ánh đèn xanh là giải pháp.”

“Nhấn mạnh lại một lần nữa, mọi người nên sử dụng nhiều biện pháp, và lắp đặt cửa chắn an toàn tại sân ga là biện pháp hiệu quả nhất!”