• Về đầu trang
Hạnh Tâm
Hạnh Tâm

Bạn có biết các loại rau củ quả hiện giờ khác một trời một vực so với tổ tiên của chúng?

Thiên nhiên

Trải qua nhiều thập kỷ, bằng sự can thiệp mạnh mẽ, con người đã thay đổi và tạo ra nguồn thực phẩm dễ ăn, ngon lành, giàu chất dinh dưỡng và sở hữu ngoại hình vượt trội so với tổ tiên của chúng.

3 phương pháp thường được nông dân, kỹ sư công nghiệp thực phẩm và công ty chế biến áp dụng gồm:

Chọn giống: Lựa chọn những cá thể tốt trong quần thể và nuôi trồng chúng. Quá trình này lặp đi lặp lại cho đến khi hạt giống tồn tại và phát triển theo mong muốn của con người. Đại diện tiêu biểu gồm dưa hấu nhiều nước và bắp ngô tròn lẳn chắc hạt.

Lai giống: Sự kết hợp của 2 cá thể có kiểu gen khác nhau để tạo ra cá thể mới. “Đoàn đại biểu” gồm khế, chanh Meyer, các loại quả thuộc họ cam, quýt và bưởi.

Kỹ thuật di truyền: Thay đổi gen bằng công nghệ sinh học để thay thế một số gen chọn lọc nhằm tạo ra cây trồng theo mong muốn, điển hình nhất là táo và khoai tây.

hinh dang hoa qua8

Quá trình tiến hóa của ngô.

Ngô

Ngô là loại ngũ cốc phổ biến khoảng 10.000 năm trước Công nguyên. Trước khi tiến hóa, bắp ngô chỉ là một loại cỏ dại nhỏ bé, gầy tong teo, hạt vừa cứng vừa khô, vị giống như khoai tây sống và có tên gọi là Teosinte.

4.000 năm trước Công nguyên, nông dân khu vực Trung Bộ châu Mỹ cổ đại (Mesoamerica) nhận ra không phải Teosinte nào cũng giống nhau. Có loại cao lớn hơn, có loại cho hạt ngon và mềm hơn. Vì vậy những người nông dân đã giữ lại hạt giống từ các cây Teosinte mà họ yêu thích để trồng vào mùa vụ tiếp theo.

Trải qua hàng nghìn năm, những cây Teosinte có lõi to hơn, hạt nhiều hơn và xếp thành hàng, rồi cuối cùng phát triển hoàn thiện thành bắp ngô như ngày nay.

hinh dang hoa qua6 2

Đào

Tổ tiên của đào có từ 6.000 năm trước ở Trung Quốc. Những quả đào thời bấy giờ nhỏ như quả cherry (anh đào), cứng, khô và có vị như quả đậu lăng.

Cũng giống như ngô, nông dân đã chọn ra những quả đào mọng nước và thơm ngon nhất để gieo trồng. Trải qua nhiều năm chọn giống và chăm bón, quả đào to hơn, ngọt hơn và cho nhiều nước. Hiện nay có khoảng 200 loại đào khác nhau và được trồng ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Dưa hấu

Có phải bạn đang ngờ ngợ loại quả ở phía dưới bên phải bức tranh là quả dưa hấu? Chính xác thì đó là dưa hấu của thế kỷ 17: thịt quả ít, chia thành nhiều khoang và xoáy, nhiều hạt, vị có thể đắng và khô.

hinh dang hoa qua

Tranh của Giovanni Stanchi.

Để tồn tại trong tự nhiên, thực vật đã tiến hóa để phát tán các hạt của chúng đến những nơi có điều kiện thích hợp cho quá trình nảy mầm và phát triển. Nguồn gốc ban đầu của dưa hấu là một loại thực vật có hoa (hay thực vật hạt kín, thực vật bí tử) sống ở Tây Phi. Một thời gian sau, chúng lang thang đến Bắc Phi, vào thế kỷ thứ 7 thì chúng đang chu du ở Ấn Độ và đến thế kỷ thứ 10 thì người ta đã thấy chúng có mặt ở Trung Quốc.

Sau khi tiến hóa thành loại quả vỏ xanh ruột đỏ được con người ưa chuộng, dưa hấu tiếp tục cuộc hành trình đi không thèm trở về. Năm 961, người Moor mang dưa hấu đến Tây Ban Nha. Thế kỷ 17, dưa hấu bành trướng khắp châu Âu dù nhìn chúng trông chán đời và không ngon lắm.

Thế kỷ 15, dưa hấu theo chân thực dân châu Âu cập bến Tân thế giới. Từ năm 1576 đến năm 1650, chúng đã tới một số bang nước Mỹ và các nước Nam Mỹ như Peru, Brazil, Panama. Một thời gian sau, chúng được các nhà thám hiểm ưu ái cắp nách đến Hawaii và các hòn đảo ở Thái Bình Dương.

hinh dang hoa qua3 copy

Ảnh minh họa: Reallifelines

Dưa hấu quả là “công dân thế giới” trong làng thực vật và lẽ dĩ nhiên sau khi đi nhiều như vậy, chúng cũng nhận ra nơi có khí hậu nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới là môi trường lý tưởng để phát triển.

Nhờ lựa chọn điều kiện thích hợp cùng với tác động của con người, dưa hấu đã tiến hóa mạnh mẽ thành loại quả vỏ cứng bóng bẩy, thịt quả nhiều, đỏ au và ít hạt hoặc không hạt như ngày nay.

Cà tím

Nhiều người cho rằng trước đây cà tím là loại thực vật có gai, độc tính và nở vào ban đêm. Cà tím dại có hình dạng và màu sắc đa dạng, thậm chí loại cà tím đầu tiên xuất hiện ở Anh được cho là giống quả trứng ngỗng và nó cũng giải thích vì sao trong tiếng Anh cà tím được gọi là “eggplant”.

hinh dang hoa qua1

Tổ tiên của cà tím.

Về nguồn gốc, gai của cà tím nằm ở vị trí nối giữa quả và thân cây, thành công gây khó cho những người nông dân muốn thò tay vào hái quả. Nhưng cà tím cũng không thống nhất trong việc phân bố số lượng gai, vậy là có quả nhiều gai, có quả ít gai và người nông dân chỉ đợi có vậy để hái những trái cà tím vừa ít gai vừa có vỏ mỏng và ruột nhiều.

Sau vài thập kỷ, quả cà tím có gai được con người thuần hóa thành loại quả màu tím, thuôn dài, dễ trồng, dễ hái và dễ bán trong các tiệm tạp hóa, chợ và siêu thị.

Cà rốt

Cà rốt được cho là có nguồn gốc ở Ba Tư và hình dạng của chúng có thể khiến bạn không nhận ra. Cà rốt có nhiều rễ con, thực chất phần củ mà chúng ta ăn được chính là rễ cái của cà rốt.

Thế kỷ thứ 10, cà rốt ở các nước Tây Á, Ấn Độ và châu Âu có màu tím. Thế kỷ 11 và 12, cà rốt được ghi chép là có màu đỏ và vàng. Thế kỷ 17, người Hà Lan đã tạo ra củ cà rốt màu cam nhằm tôn vinh màu cam trên lá cờ lúc bấy giờ của họ. Cà rốt quả không hổ danh là ”tắc kè hoa” trong giới thực vật, đến mức được người Anh ưu ái lai tạo ra cà rốt vỏ tím ruột cam vào năm 2012.

Còn đối với những người nông dân, có lẽ họ cũng chẳng quan tâm lắm đến màu sắc của cà rốt. Họ chỉ chọn và gieo trồng những củ cà rốt ngon nhất. Trải qua vài thế kỷ, cà rốt bớt vị đắng, tăng vị ngọt, lõi cứng như gỗ thu nhỏ lại và dần dần tiến hóa thành cà rốt như ngày nay.

hinh dang hoa qua7

Bảng màu cà rốt.

Chuối

Chuối là một trường hợp điển hình của chọn giống và lai giống. Khoảng 10.000 năm trước, con người đã tìm ra chuối nhưng không thể ăn nổi vì chúng ít thịt, hạt nhiều và cứng. Ở khu vực Đông Nam Á, đội chuyên săn bắn hái lượm đã phát hiện ra một giống chuối đột biến: mềm, thơm và không hạt.

hinh dang hoa qua2

Chuối thời cổ đại.

Ngày nay, có hơn 1.000 giống chuối và loại chuối phổ biến nhất, chiếm 99% lượng chuối xuất khẩu khắp thế giới là chuối Cavendish. Một trong những giống chuối thuộc nhóm chuối Cavendish là chuối tiêu ở các nước Đông Nam Á.

Chuối Cavendish bắt đầu phổ biến vào những năm 1950 do chúng giàu vitamin tốt cho sức khỏe, có khả năng kháng bệnh Panama(*), cho năng suất cao và dễ vận chuyển.

Trải qua hàng trăm năm, gen của con cháu Cavendish không khác là bao so với ông bà chúng. Các nhà khoa học lo ngại nếu chuối Cavendish tiếp tục lười biếng tiến hóa như vậy, chúng sẽ dễ trở thành đồ nhắm cho côn trùng, hệ miễn dịch suy giảm và nếu dịch Panama lại kéo đến, chúng có thể không vượt qua nổi cuộc thảm sát toàn cầu như năm 1990. Do đó, các nhà khoa học đã bắt tay vào lai giống Cavendish nhằm tạo ra loại quả ưu tú hơn.

(*)Bệnh Panama (hay bệnh nấm Fusarium): nấm Fusarium lây nhiễm bệnh qua rễ chuối, từ đó làm chuối bị vàng lá, nhanh khô héo và chết. Thập niên 50, bệnh Panama khiến ngành công nghiệp xuất khẩu chuối chao đảo. Năm 1990, căn bệnh này quay lại gây ra cuộc khủng hoảng chuối toàn cầu.

hinh dang hoa qua4 copy

Ảnh minh họa: Reallifelines

Theo: Curiosity
  • Bình luận
  • Lưu tin xem sau
  • Bình luận
  • Copy link
  • Chia sẻ facebook

Bình luận (0)

Trở thành người đầu tiên bình luận trong bài viết này.