Hương vị của bốn mùa, tại sao chúng ta lại cảm nhận được nó?

• 

Những tán lá ngả màu là dấu hiệu đặc trưng của mùa thu, nhưng con người cũng có thể cảm nhận được mùa bằng cách ngửi. Chính xác thì cái mùi hương quen thuộc nào cứ xuất hiện vào mỗi tháng 10? Hóa ra, nó phức tạp hơn rất nhiều so với khói củi, cà phê hay gia vị.

Hầu hết các hương liệu quen thuộc là sự pha trộn của nhiều phân tử. Ví dụ, mùi hương của hoa hồng bao gồm hàng trăm loại hóa chất khác nhau trong không khí. Bí đỏ tươi thì đơn giản hơn, chỉ bao gồm sáu hợp chất cacbon chuỗi ngắn. Chúng bao gồm diacetyl, hương vị của bỏng ngô rạp chiếu phim, và pyridine, một dung môi thông thường trong phòng thí nghiệm. Mùi của Trái đất sau một trận mưa là mùi của Ozone, geosmin (một chất hóa học do vi khuẩn trong đất bài tiết ra) và một ít dầu bay hơi do thực vật tiết ra.

Hương thơm đủ phức tạp, nhưng con người còn khiến vấn đề trở nên khó hiểu hơn bằng cách trộn lẫn khứu giác với các nhận thức giác quan khác.

Rachel Herz, một chuyên gia về tâm lý mùi chia sẻ với tờ Radiolab rằng: “Mùi hương là sự kết hợp của những gì chúng ta đang nhìn, nghe và cảm nhận về mặt cảm xúc lẫn thể chất. Mùi của bà bạn có thể là hỗn hợp nước hoa bà mặc, các món bà nấu và các manh mối thính giác và thị giác khác gơi lên ký ức về bà.

Vì vậy, mùi gì của các mùa khiến bạn nhận ra chúng? Câu trả lời rất phức tạp bởi nhận thức khứu giác này được kích hoạt bởi vô số yếu tố.

Và nhiệt độ là một yếu tố có ảnh hưởng lớn. Không khí càng ấm, càng ẩm thì càng giữ được nhiều phân tử mùi hương và các phân tử đó di chuyển xung quanh càng nhanh. Đó là lý do tại sao đống rác nóng hôi thối hơn nhiều so với đống rác lạnh và tại sao những chiếc bánh quy mới nướng lại có hương thơm không thể cưỡng lại được.

Vào một ngày lạnh, hanh, đơn giản là có ít mùi hơn để ngửi.

Herz nói: “Ngày này qua ngày khác, chúng ta ngửi thấy những mùi giống nhau, rồi thức dậy vào một buổi sáng, bạn nhận ra không khí có mùi giống như “mùa thu”. Nhiệt độ và độ ẩm đã giảm xuống và thành phố ít mùi hơn.”

Bộ sưu tập các mùi trong không khí cũng thay đổi theo mùa. Nếu bạn sống ở một thành phố, mùa hè có thể có mùi xăng và khói thức ăn trên đường phố. Ngay khi nhiệt độ giảm xuống, những mùi hương này trở nên ít nồng hơn, trong khi những mùi khác - mùi của lá cây mục nát, hoặc trái cây chin quá bắt đầu bốc lên.

Nhà thần kinh học Alan Hirsch nói với Discovery News rằng những gì chúng ta muốn ngửi có ảnh hưởng lớn đến những gì chúng ta thực sự ngửi thấy:

“Những gì bạn nghĩ về một mùi sẽ ảnh hưởng đến việc bạn có thích nó hay không và bạn cảm nhận ra sao. Vì vậy, nếu bạn ra ngoài trời vào mùa đông và bạn đã quen với việc ngửi tuyết hoặc hạt dẻ trong đống lửa hoặc bất cứ thứ gì bạn ngửi thấy bên ngoài, đó là điều bạn sẽ giải thích mùi là gì.”

Tỷ lệ “mùi mùa thu” khác nhau và các dấu hiệu ngữ cảnh mà chúng ta liên kết với chúng sẽ khác nhau tùy thuộc vào nơi và cách chúng ta sống.

Mùa thu ở nơi bạn ở có những nét đặc trưng riêng và chúng ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận thế giới. Vì vậy, có lẽ công bằng mà nói rằng không có hai người nào “ngửi thấy sự thay đổi của các mùa” theo cùng một cách.