Thế nào mới thực sự là môn đăng hộ đối (門當戶對)?

Thời hiện đại, môn đăng hộ đối chủ yếu nói đến tiền tài và địa vị xã hội. Điều này liệu có giống với cách nhìn của người xưa?

Theo nghĩa đen, môn đăng hộ đối là nói đến kiến trúc. Nếu đã từng đi du lịch Trung Quốc và ghé thăm phố cổ, bạn sẽ thấy cửa chính của các tòa nhà cổ thường có trụ tròn trên xà cửa, gọi là môn trâm (門簪), ngoài ra còn một đôi trống đá nằm ở dưới.

Môn trâm này chính là môn đăng (門當), còn đôi trống đá ở phía dưới là hộ đối (戶對).

Theo lễ xưa, không phải nhà nào cũng có môn trâm, phải là phủ đệ của quan tòng tam phẩm trở lên mới được có. Quan tam phẩm được bốn, nhị phẩm được sáu, nhất phẩm được tám. Chín môn trâm là nhiều nhất, chỉ cung vua mới có. Quan từ tứ phẩm trở xuống nhà không được phép có môn trâm.

Về hộ đối thì thường được dựng ở huyện nha, trường học, phủ đệ - thể hiện sự chính trực, am tường lễ nghĩa và tôn thần kính phật. Trống được coi là pháp khí từ cổ xưa: thời Hoàng đế thu phục Xi Vưu dùng trống trận; đến nhà Chu thì đứng đầu các loại nhạc cụ cũng là trống.

Theo hình tượng đó, môn đăng hộ đối trong hôn nhân có ý nghĩa là tương xứng về học thức và đạo đức. Nếu chàng trai là người có giáo dưỡng thì sẽ không thể vừa mắt với cô gái vô học, nếu cô gái có học thức thì cũng không thể xứng đôi vừa lứa kẻ phàm phu.

Điều này khác với cách giải thích của hiện đại, cho rằng môn đăng hộ đối chủ yếu nói về của cải vật chất và địa vị xã hội.

Ngày xưa muốn làm quan thì qua 2 vòng khảo hạch rồi thi Hương, thi Hội. Đến vòng cuối cùng là thi Đình, đích thân vua sẽ ra đề và chấm thi, có đỗ đạt mới làm quan. Hơn nữa, làm quan chưa chắc đã giàu, mà con quan chưa chắc đã làm quan.

Đến thời loạn lại có chuyện quan phủ cưới kỹ nữ. Thời này nhiều nhà có học hoặc quan thanh liêm bị bức hại, con gái bị ép bán vào thanh lâu. Khách đến thanh lâu cũng có người có học vấn, thậm chí có quan lại, gặp 'kẻ hầu rượu' có cốt cách nên chuộc ra, cưới về làm vợ hoặc làm thiếp.

Cách giải thích môn đăng hộ đối ngày nay cũng còn một số dị bản nhưng chủ yếu đều nói về tiền tài. Tuy nhiên, nhiều nhà hiện nay có tiền mà vợ chồng chẳng có hòa thuận, đối xử với nhau không thể hiện được sự tôn trọng, ly hôn trở nên phổ biến.

Hôn nhân dù ở phương Đông hay phương Tây đều được coi là việc tốt, có duyên phận mới đến được với nhau. Nhà phải ‘môn đăng hộ đối’ như thế nào thì mới có thể thực hiện được lời hứa ấy?