Người Quảng Đông trẻ không còn nói tiếng Quảng Đông - Vì đâu nên nỗi?

Tiếng Quảng Đông là ngôn ngữ chính thức tại hai đặc khu hành chính đặc biệt của Trung Quốc và được đông đảo cư dân ở khu vực Quảng Châu sử dụng. Song hiện nó đang phải đối diện với nguy cơ thất thế trên sân nhà, khi nhiều người trẻ và thanh niên ở đây chọn học và sử dụng tiếng Quan Thoại. Điều đó giúp họ hòa nhập với cộng đồng sử dụng ngôn ngữ này lên tới hơn 1 tỷ người.

Những người chịu trách nhiệm bảo vệ ngôn ngữ của hơn 60 triệu người sử dụng trên thế giới trên cảm thấy lo lắng, vì hiện tại ngay cả trong gia đình, những người trung niên lớn tuổi của Quảng Đông phải dùng tiếng Quan Thoại để nói chuyện với con cái.

Ở những bến xe bus, nhà hàng hay ngay cả từ hàng dài khách chờ taxi ở tỉnh Quảng Đông, những người bản địa lớn tuổi cố nói chuyện với con cháu họ bằng thứ tiếng Quan Thoại với chất giọng địa phương đặc sệt. Còn các thanh niên hay học sinh tiểu học đã có thể dùng nhuần nhuyễn tiếng Quan Thoại.

"Thật là buồn khi bọn trẻ bây giờ không muốn nói tiếng Quảng nữa, dù chúng nó được sinh ra và lớn lên ở đây", cô Luo Bihua, người mẹ 40 tuổi hiện đang có một con trai 8 tuổi. “Cả các trường học và chính phủ đã không khuyến khích sử dụng tiếng Quảng Đông trong cộng đồng suốt một thời gian dài. Con trai tôi và hầu hết những bạn cùng lớp của nó đều không muốn học đủ cả hai bộ chữ phồn thể và giản thể vì chúng nghĩ điều đó là vô dụng."

Ở đặc khu hành chính Hồng Kông, nơi mà tiếng Quảng Đông là ngôn ngữ chính, bộ chữ phồn thể được sử dụng rộng rãi, đối lập với việc dùng chữ giản thể Đại Lục. Ở đây, trẻ em cũng không được khuyến khích sử dụng phương ngữ ở trường và trong các hoạt động cộng đồng, thứ di sản quý giá này cũng đang bị coi nhẹ.

Những người sử dụng tiếng Quảng Đông của Quảng Châu và các phương tiện truyền thông địa phương đã chào đón việc ra đời một cuốn sách giáo khoa được thiết kế để giảng dạy để nói và viết tiếng Quảng Đông ở trường tiểu học Wuyang của thành phố. Trong bộ sách, những thứ căn bản nhất về ngôn ngữ này đều được đề cập như cách phiên âm và ngữ pháp của tiếng Quảng Đông, cùng với đó lịch sử và nguồn gốc của phương ngữ, với mong muốn thúc đẩy phong trào sử dụng tiếng Quảng ở mọi trường học trong thành phố.

Nhưng tác giả của sách nói trên, Rao Yuansheng, cho biết chính quyền địa phương sớm chấm dứt dự án. Về điều này, ông từ chối bình luận thêm.

Dù nhiều phụ huynh ở trường Wuyang cũng mong muốn cho con cái mình được học ngôn ngữ địa phương ngay tại trường học, nhưng đến nay, bản thân họ cũng chưa biết cuốn sách trông ra sao.

Mong muốn hiện tại của Bộ Giáo dục và Ủy ban Ngôn ngữ Nhà nước cho là phải có 80% dân số Trung Quốc nói tiếng Quan thoại vào năm 2020. Tính đến nay, mới có khoảng 70% sử dụng tiếng Quan Thoại, song hành với đó là hàng trăm triệu người dân cũng tiếp tục sử dụng những tiếng địa phương khác.

Theo lời của ông Han Zhipeng, một nhà bình luận và cựu thành viên của Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc tại thành phố Quảng Châu, việc bảo tồn tiếng Quảng Đông sẽ gặp rất nhiều khó khăn do chính sách phổ cập tiếng Quan Thoại trên khắp cả nước từ phía trung ương.

Vào những năm 70, Đại Lục luôn nhận được những khoản đầu tư khổng lồ từ phía các thương nhân Hồng Kông, những người nói tiếng Quảng là chủ yếu. Văn hóa Quảng Đông, tiếng Quảng được coi là biểu hiện của sự phát triển trong cộng đồng. Cùng với một nền công nghiệp giải trí đang trên đỉnh, người còn bỏ ra rất nhiều tiền để được học thứ phương ngữ này. Vị thế của tiếng Quảng cũng vì thế mà rất được xem trọng.

Tuy nhiên, từ đầu những năm 1990 đến cuối những năm 2000, hàng triệu công nhân nhập cư đã đổ xô đến Quảng Đông từ các tỉnh trong nước, cùng với sự suy thoái của nền kinh tế Hồng Kông, tiếng Quảng dần trở nên ít quan trọng hơn.

Dù vậy những thanh thiếu niên Thâm Quyến kể cả ở trường học, trung tâm mua sắm hay quán karaoke, tiếng Quảng vẫn là một ngôn ngữ thời thượng. Từng xuất hiện các cuộc biểu tình tại Quảng Châu vào năm 2010, khi chính quyền thành phố đề xuất rằng thay đổi ngôn ngữ trên hai đài truyền hình chính từ tiếng Quảng Đông sang tiếng Quan Thoại.

Nhưng ngày nay không có học sinh nào sử dụng tiếng Quảng Đông và chỉ coi Thâm Quyến, Thượng Hải như bao thành phố khác ở Đại Lục. Con mắt ngưỡng mộ một thời với hòn đảo Hồng Kông giàu có cũng đang dần trở thành thái độ đánh đồng Hồng Kông như bao đô thị khác của Trung Quốc. Khoảng cách giữa thanh thiếu niên ở Quảng Đông và Hồng Kông về các vấn đề chính trị và kinh tế đang ngày càng gia tăng, khiến cho tiếng Quảng Đông ít phổ biến hơn ở Thâm Quyến, cô giáo Jade Xu nói.

Một báo cáo điều tra dân số năm ngoái cho thấy 88,9% trong 7 triệu dân Hồng Kông thường xuyên nói tiếng Quảng Đông ở nhà, thấp hơn con số năm ngoái là 90,9%. Với sự thất thế ngay trên quê hương, sự hờ hững của cộng đồng sử dụng ngôn ngữ cùng với những chính sách thiếu ủng hộ từ chính quyền, viễn cảnh tươi sáng cho tiếng Quảng Đông đang dần mịt mù hơn bao giờ hết.