Khoa học phía sau tên người: Liệu chúng có ảnh hưởng đến tính cách và quyết định trong cuộc sống?

Tên là một phần quan trọng đối với sự nhận diện của chúng ta, là một trong những điều đầu tiên người khác nhớ đến mỗi khi nghĩ về ai đó. Và dù thích hay không, nó cũng mang lại một sự ảnh hưởng lẫn dấu ấn nhất định cho chủ nhân của mình. Chẳng hạn như, liệu bạn có biết các cô gái tên Eleanor sẽ có khả năng vào học trường Oxford gấp 100 lần so với người tên Jade?

Đối với mỗi cái tên chúng ta được nghe, trong đầu ta vô tình đã hình thành những tưởng tượng lẫn tính cách cho cái tên đó. Vậy có bao giờ bạn nghĩ, tên chúng ta còn có ý nghĩa nào khác hơn là một danh xưng không? Liệu chúng ta có bị ảnh hưởng bởi nó, đưa ra những sự lựa chọn về nghề nghiệp, tình yêu, nơi sống, … dựa trên nó?

Nghe có vẻ rất vô lý, nhưng thực tế vẫn có nhiều bằng chứng củng cố cho những thắc mắc trên. Và bài viết dưới đây sẽ đề cập đến 4 giả thuyết phổ biến nhất xoay quanh cái tên của mỗi người.

1. Chúng ta dần sống đúng với cái tên của mình

Mọi người luôn nói đừng nên “trông mặt mà bắt hình dong”, nhưng trên thực tế vẫn có bằng chứng thuyết phục về khả năng gán đúng tên cho một ai đó. Điều này thậm chí còn được biết đến với tên “hiệu ứng ghép tên - mặt” (tên gốc tiếng Anh: face-naming match effect).

Tên khai sinh của chúng ta luôn đi kèm với đủ loại khuôn mẫu và kì vọng của xã hội. Qua thời gian, các khuôn mẫu lẫn kì vọng đó tác động đến cách mà ta thể hiện bản thân mình với thế giới xung quanh. Và nói một cách ngắn gọn, tên của chúng ta dần trở thành một lời tiên tri tự hoàn thành (self-fulfilling prophecy).

Hãy nghĩ về việc này: bạn cảm nhận ra sao về 2 chàng trai trẻ, một người tên Charles và một người tên Charlie? Hay gần với vấn đề chúng ta đang nói hơn, bạn nghĩ tên của họ sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển và trưởng thành của mỗi người như thế nào? Phải chăng bạn sẽ liên tưởng đến Charles với những lối nuôi dạy và đối xử một cách trịnh trọng, với găng tay và những cử chỉ lịch sử, kiểu bề trên; trong khi Charlie thì mường tượng một vẻ dễ thương, vui tính, thoải mái và gần gũi hơn?

Thế còn, bạn nghĩ sao về cái tên Rose? Những tưởng tượng, tiên đoán của chúng ta về cái tên đó thông thường sẽ liên quan đến sự nữ tính, học thức, đoan trang kiểu Anh. Và như một kết quả được định sẵn, cô gái tên Rose có thể sẽ sống theo những kì vọng này mà biểu hiện ra bên ngoài khi cô ấy lớn lên.

2. Chúng ta thích các chữ cái trong tên của mình

Bởi vì chúng ta hay thích những thứ gợi nhớ về bản thân chúng ta, nên chúng ta có xu hướng tìm kiếm, để ý đến chúng trong cuộc sống. Điều này cũng bao gồm cả các chữ cái trong tên mỗi người. Một ví dụ dễ hiểu, trực quan và gần gũi nhất: tên của các bạn và tên của cha mẹ các bạn. Bạn có bao giờ để ý số lượng các ông bố bà mẹ đặt tên con theo các chữ cái đầu như tên mình? Hay thậm chí có các vần, âm tương tự tên mình chưa?

Được biết đến như là "vị kỉ mặc nhiên" (implicit egotism), điều này lí giải tại sao chúng ta thực hiện các quyết định lớn dựa trên tên của mình. Các nhà nghiên cứu tin rằng nguyên nhân bởi vì một trong những điều đầu tiên chúng ta học làm khi còn trẻ, đó là viết tên của bản thân ra.

Chẳng hạn như, có một thực tế rằng mọi người thường định cư ở những nơi nghe giống tên của chính họ. Bãi biển Virginia có khá nhiều phụ nữ tên Virginia, thành phố Jacksonville ở Mỹ có nhiều người đàn ông tên Jack hơn so với các thành phố khác, hay thậm chí bạn sẽ tìm thấy nhiều Philips tại Philadelphia hơn hẳn.

Sự vị kỉ này diễn ra không chỉ dựa trên nơi ở, mà nó còn hướng đến các đối tượng khác, như con người. Bạn sẽ dễ liên kết với những người tên có cùng chữ cái với mình hơn là những người còn lại. Các nghiên cứu thậm chí còn cho thấy những cặp vợ chồng có tên cùng chữ cái đầu thường sống với nhau lâu hơn các cặp đôi khác.

3. Tên cũng tác động đến công việc mà chúng ta lựa chọn

Nghe thì có vẻ khó tin, nhưng tên cũng ảnh hưởng đến quyết định nghề nghiệp của mỗi người. Chính bác sĩ tâm thần kiêm nhà tâm lý học nổi tiếng Carl Jung là người đầu tiên để ý đến sự liên kết này giữa các cái tên và tính cách cá nhân.

Ông từng đề cập đến nó trong quyển sách Synchronicity xuất bản năm 1952 của mình: “đôi khi có những sự trùng hợp kì quái giữa tên của một người và các cử chỉ, phong thái riêng của họ”. Chẳng hạn như, nghề nha sở lữu một số lượng lớn nha sĩ tên là Dennis, giới điền kinh thì ghi danh cái tên của người đàn ông nhanh nhất thế giới, Usain Bolt.
*dentist: nha sĩ, bolt: tia chớp*

"Thuyết danh định" cũng giải thích khá rõ vấn đề này, khi mà mọi người có xu hướng lựa chọn công việc có liên kết gần gũi với tên của họ. Riêng với với các tiểu thuyết gia, điều này khá đúng nếu bạn đọc loạt thông tin thú vị sau:

• The Proper Care of Tarantulas – Ann Webb (Taratula: tên của một trong những loài nhện độc nhất hành tinh, web: mạng lưới)
• Clinical Neurology – Lord Brain (neurology: thần kinh học, brain: não)
• Article on Nitrate Pollution in Drinking Water – Dr. Laurie Drinkwater (drinkwater: nước uống)
• Expert on marine life – Dr. Peter Herring (marine life: đời sống dưới biển, herring: cá mòi, cá trích)
• Study on Urology – JW Splatt and D Weedon (urology: ngành học tìm hiểu về đường tiết niệu, splatter: tiếng lộp độp, thường là của chất lỏng rơi xuống bề mặt cứng)
• Polar Regions & the Future of the Planet – Daniel Snowman (polar regions: vùng cực, VD: cực nam, cực bắc, snowman: người tuyết)
• Và cuối cùng: đại thi hào William Wordsworth. (word: ngôn từ, câu chữ)

Tuy nhiên, tên của chúng ta đôi khi có thể là một rào cản đối với công việc trong mơ của bản thân.

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Chicago và MIT đã phát ra 5000 hồ sơ xin việc giả có trình độ năng lực và bằng cấp như nhau, nhưng được đứng bởi các tên có thanh âm Châu Phi như Tyrone, Tamika và những tên có thanh âm kiểu Anglo – Saxon như David Smith. Kết quả? Hồ sơ với các tên tiếng Châu Phi ít có khả năng được nhận phỏng vấn hơn so với các tên Anglo – Saxon. Việc phân biệt đối xử này diễn ra khá thường xuyên, đến nhà tư vấn hồ sơ lý lịch Tammy Kabell cũng chứng thực:

“Tôi đã có những cuộc nói chuyện thẳng thắn với các nhà quản lý nhân sự lẫn quản lý tuyển dụng trong ngành kinh doanh, tất cả họ đều nói rằng khi nhìn thấy một cái tên dân tộc hay một cái tên kiểu Châu Phi, ho cảm giác người này sẽ có trình độ học vấn thấp hoặc sẽ đến từ một tầng lớp kinh tế xã hội thấp nào đó.”

4. Tên tiết lộ tính cách dễ gần hay hung hăng của chủ nhân

Giả sử bạn của bạn vừa gặp một người tên Eric và họ hỏi bạn đánh giá xem Eric là người dễ tính hay quyết đoán. Bạn sẽ trả lời ra sao? Và bạn đã làm thế nào để ra câu trả lời chỉ dựa trên 4 chữ cái?

Về vấn đề này, các nhà nghiên cứu nghĩ chúng ta xác định từng chữ cái nhất định dựa trên âm thanh và hình dạng của chúng, tròn trịa hay sắc nhọn. Sự xác định này diễn ra tương tự như “Hiệu ứng Bouba/Kiki”, trong khi từ “bouba” nghe có vẻ nhẹ nhàng, thì “kiki” chỉ vừa đọc lên đã thấy thanh âm rất thô và sắc.

Điều này cũng đúng khi ta nghĩ về tên của một ai đó hay thậm chí là lý giả ý nghĩa tên của bản thân.

Một nghiên cứu mới đây đã gợi ra rằng, khi nhắc đến 3 yếu tố: ấm áp/tài năng/tuổi tác, con người khá giỏi trong việc nhận thức ý nghĩa của họ tên. Các tình nguyện viên khi tham gia nghiên cứu được yêu cầu xếp hạng những cái tên khác nhau dựa trên 3 yếu tố trên, kết quả cho thấy các cái tên gắn liền với sự hung hăng (nam lẫn nữ) sẽ bao gồm: Eric, Crystal, Dominic, Katie, Kiki, Mick, Rick, Rex, Vicki.

Ngoài ra, một số chữ cái có thanh âm mềm mại, nhẹ nhàng hơn sẽ gắn liền với những phẩm chất tính nữ như ấm áp, dễ gần, thoải mái, thích nghi, quan tâm, hài hước, cởi mở và thân thiện:

• Tên nữ: Ann, Anna, Caroline, Elizabeth, Emily, Emma, Evelyn, Felicia, Grace, Jennifer, Julie, Kathleen, Madeline, Mary, Michelle, Natalie, Olivia, Rachel, Samantha, Sarah, Sophia, Susan,…
• Tên nam: Daniel, David, James, John, Jonathan, Mark, Matthew, Michael, Nicholas, Noah, Paul, Stephen, Thomas, William,…

Và ngược lại, các chữ cái có thanh âm sắc nhọn hơn sẽ liên quan đến tính nam, như hung hăng, quyết đoán, châm biếm, lạnh lùng, khép kín, cáu kỉnh, không quan tâm, sự giận dữ,…

Kết luận

Tên không chỉ đơn thuần là một danh xưng dùng để gọi nhắc khi cần của ai đó, mà nó còn hàm chứa khá nhiều điều về lối sống, về tâm tính và những liên tưởng gợi cho người khác. Nhưng hãy nhớ rằng, chúng không hề có quyền kéo bạn lại, nói lên bạn là ai, hay thậm chí quyết định sẵn con đường tương lai của bạn. Mọi thứ luôn tương đối và sẽ luôn luôn có những trường hợp ngoại lệ.

Và một trong những trường hợp ngoại lệ nôi tiếng có thể nhắc đến cuộc trò chuyện năm 1995 giữa hai thành viên đảng Dân chủ. Họ đang bàn luận về một ứng cử viên da đen trẻ vừa giành được ghế ngồi trong Thượng viện bang Illinois. Một người khuyên người còn lại nên để mắt đến ứng cử viên đó, anh ta có thể sẽ tiến xa đến tận bên trong Nhà Trắng. Và người còn lại đó đáp, với cái tên như Barack Hussein Obama, không đâu, anh ta không thể.