Tái tạo hương nước hoa 2.000 năm tuổi của Nữ hoàng Ai Cập Cleopatra

Những bức họa và điêu khắc cổ xưa đã cho chúng ta một cái nhìn tổng quan về dung nhan của Nữ hoàng Ai Cập Cleopatra. Giờ đây, ta còn thậm chí có thể biết được mùi hương của nữ hoàng.

Qua bao nhiêu năm nghiên cứu và khai quật, một nhóm nghiên cứu tin rằng họ đã giải mã được bí ẩn về mùi hương đặc trưng của Nữ hoàng và tái tạo được loại nước hoa này.

Từ trái sang phải là Vua Artavasdes II của Armenia, Marc Antony, và Cleopatra. (nguồn: Wikimedia Commons)

Xưởng nước hoa thời cổ đại

Nhóm nghiên cứu của Robert Littman và Jay Silverstein ở Đại học Hawaii tại Manoa đã dành nhiều năm nghiên cứu nước hoa cổ đại, đặc biệt chú trọng vào loại nước hoa mà nữ hoàng Cleopatra có thể từng sử dụng qua dự án UH Tell Timai. Hành trình tái tạo nước hoa của họ bắt nguồn từ những phát hiện tại thành phố Thmuis (Tell Timai theo tiếng Ả Rập), được hình thành vào khoảng 4.500 năm TCN.

Xưởng nước hoa tại thành phố Thmuis.

Thành phố này là cội nguồn của hai trong số những loại nước hoa nổi tiếng nhất thời cổ đại: Mendesian và Metopian. Cuộc khai quật đã phát hiện những lò đất nung được xây dựng vào khoảng thế kỷ III TCN, dùng để chế tạo lọ đựng nước hoa từ đất sét và thủy tinh.

Trong một số lọ đựng nước hoa này, gọi là vò hai quai, có chứa cặn lắng của một vài nguyên liệu được dùng để chế tạo nước hoa cổ đại. Và trong số đó, các nhà khoa học đã tìm thấy một loại được cho là của nữ hoàng Cleopatra.

Tái tạo mùi hương cổ đại

Qua hàng nghìn năm, những vò hai quai này không còn lưu trữ mùi hương nước hoa nữa. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã phân tích được những nguyên liệu được trộn lẫn trong phần cặn lắng.

Mộc dược là thành phần chính nhằm tạo ra loại nước hoa cổ. (nguồn: Atlas Obscura)

Với những nguyên liệu này, họ đã nỗ lực tái tại mùi nước hoa bằng công thức cổ tìm thấy trong nhiều tài liệu Hy Lạp. Nguyên liệu chính theo công thức này là mộc dược - loại nhựa thơm lấy một loài cây bản địa vùng Sừng châu Phi và Bán đảo Ả Rập, cùng một số nguyên liệu khác khá phổ biến ngày nay như dầu oliu, quế, và bạch đậu khấu.

Thành phẩm là một loại nước hoa với chất đặc dính, mùi xạ hương cay nồng và lưu hương lâu hơn nước hoa hiện đại. Littman đã ví mùi hương này như "Chanel No.5 của Ai Cập cổ đại."

Hành trình chưa hồi kết

Tuy các nhà khoa học đã tái tạo những hương nước hoa của thời Ai Cập cổ, họ vẫn chưa khẳng định được rằng đó là loại nước hoa mà chính nữ hoàng Cleopatra sử dụng.

Là một người thuộc hoàng tộc, có lẽ Cleopatra đã tự tạo một loại nước hoa đặc trưng cho riêng mình thay vì dùng nước hoa đại trà. Nhà chế tạo nước hoa Mandy Aftel, từng hợp tác trong một dự án tái tạo nước hoa dùng cho một xác ướp, tin rằng Cleopatra đã từng có một xưởng làm nước hoa riêng.

Marc Antony gặp nữ hoàng Cleopatra. (nguồn: Wikimedia Commons)

Tương truyền rằng Cleopatra đã đổ loại nước hoa đặc trưng này đầy đoàn thuyền của mình, đến nỗi Marc Antony từ vạn dặm xa vẫn ngửi được mùi hương ấy. Shakespeare cũng từng mô tả rằng đoàn thuyền trứ danh này "thơm nức đến nỗi những cơn gió cũng phải tương tư."

Phải chăng loại nước hoa vừa được tái tạo chính là mùi hương lừng danh cổ xưa? Các nhà khoa học vẫn chưa thể khẳng định điều này và có lẽ ta sẽ không bao giờ được biết.

Những vò đựng nước hoa của nữ hoàng Cleopatra được trưng bày tại triển lãm của National Geographic. (nguồn: National Geographic)

Nói gì thì nói, đây vẫn là một công trình tái tạo vô cùng phi thường, và hiện đang được trưng bày trong triển lãm "Nữ hoàng Ai Cập" của National Geographic tại Washington, D.C đến ngày 15/09.