Vật lộn với thần lửa để cứu giúp động vật trong các vụ cháy rừng

Gần như mỗi ngày, nhà sinh vật học Raúl Ernesto Rojas và một nhóm tình nguyện viên đều ra ngoài tìm kiếm động vật ở khu vực rìa vụ cháy quanh Santa Cruz, Bolivia. Hầu như những gì họ tìm thấy chỉ là xác động vật bị thiêu rụi hoặc xương. Nếu phát hiện được bất kỳ dấu vết nào của sự sống sót, họ sẽ để lại ngô và nước uống trong các tàu lá cọ.

“Chúng tôi đã ngừng đếm vì có quá nhiều động vật bị chết”, Rojas cho hay.

Số thiệt hại các vụ cháy đang gây ra cho động vật hoang dã rừng Amazon có thể không bao giờ được biết đến. Tuy nhiên, các báo cáo đã cho thấy được những hậu quả mà các cá thể động vật phải gánh chịu và những thách thức to lớn mà con người đang đối mặt.

Rojas kể lại:

“Chúng tôi đã tìm thấy rất nhiều bộ xương. Những con thú đang cố gắng chạy thoát khỏi đám cháy nhưng đã bị ngọn lửa đuổi kịp và thiêu rụi. Bao trùm khung cảnh là sự tàn phá và cái chết. Chỉ còn lại đống tro tàn."

"Ngay cả những con khỉ cũng đang chết dần. Đây là một dấu hiệu rất xấu vì ngay cả những con vật nhanh nhẹn còn không thể thoát khỏi ngọn lửa thì huống chi những sinh vật di chuyển chậm. Tôi đã gặp nhiều thảm họa như thế này trong 15 năm qua nhưng điều này lại không hề có tiền lệ.”

Thành phố Santa Cruz đã cử Rojas và năm nhân viên chính phủ khác làm việc tại khách sạn Biotermal Aguas Calientes - nơi đã biến thành một trung tâm cứu hộ và phục hồi động vật tạm thời. Năm tình nguyện viên từ Đại học Santa Cruz và một công viên động vật hoang dã địa phương cũng đã tham gia vào nỗ lực này. Centro de Rescate para Víctimas de Incendios Biotermal (tên của trung tâm này) khai trương vào ngày 21/8 tại thị trấn Aguas Calientes. Đây này là một trong số 12 cơ sở ở Bolivia cung cấp dịch vụ cứu hộ và phục hồi cho động vật hoang dã và là nơi duy nhất dành riêng cho các nạn nhân của vụ hỏa hoạn.

Cho đến nay, các nhân viên đã điều trị cho 70 con vật, bao gồm rùa bụng đỏ, vẹt đuôi dài, chim toucan, và một con lửng. Hai tuần trước, họ đã nhận một con thú ăn kiến ​​khổng lồ có bàn chân bị bỏng cấp độ ba. Cecilia Dorado - bác sĩ thú y đã cùng với chính quyền Santa Cruz chỉ đạo công tác cứu trợ - kể lại:

“Bốn chân của nó đã bị thiêu rụi hoàn toàn”

Dorado cho biết đây là ca giải cứu căng thẳng nhất của họ. Ngay sau khi đến nơi, Valentina (tên mà các nhân viên đã đặt cho nó) rơi vào tình trạng hôn mê hơn 18 giờ.

Trường hợp của Valentina khá hiếm gặp vì hầu hết động vật tiếp xúc trực tiếp với đám cháy đều thiệt mạng. Đó là lý do tại sao số lượng các con vật được cứu và đem tới trung tâm vẫn chưa đạt tới con số 100. Lượng cá thể bị thiệt mạng vượt xa số may mắn sống sót. Hầu hết các động vật thoát khỏi ngọn lửa và được đưa đến trung tâm đều bị đói và mất nước nghiêm trọng.

Người dân thị trấn Aguas Calientes và các vùng lân cận cũng đã nỗ lực giúp đỡ. Jose Sierra – chủ của một khách sạn (hiện đã đóng cửa cho khách) cùng với vợ là bà Claudia Mostajo Hollweg – cho hay:

“Mặc dù người dân ở đây sống dựa vào săn bắn nhưng rất nhiều người đã cứu giúp những con vật bị thương. Ví dụ, một dân làng thấy bốn con lợn lòi Pecari con chạy quanh thi thể mẹ chúng nên đã đưa chúng đến trung tâm.”

Dorado mô tả việc chăm sóc các con vật bị thương thực sự rất mệt mỏi và đau khổ về mặt cảm xúc. Chúng cần sự chú ý suốt cả ngày đêm và cô chỉ được ngủ khoảng ba giờ mỗi đêm. Năm con vật, trong đó có một con chim toucan và chuột lang nước, đã chết kể từ khi được giải cứu. Những con khác bao gồm vẹt, rùa và một con lửng đã phục hồi hoàn toàn.

Dorado nói rằng cô và những đồng nghiệp đều cố gắng giảm thiểu tiếp xúc thân mật với các con vật vì họ muốn chúng sẽ sớm trở về với môi trường hoang dã một cách tự nhiên nhất. Đến thời điểm hiện tại của bài viết (ngày 26/9) họ đã thả một con tatu trưởng thành và một con diều hâu. Những con vật còn lại vẫn chưa được thả ra, ví dụ như một con tatu con đã được gửi đến sở thú ở Santa Cruz để được chăm sóc lâu dài.

Những khó khăn chất chồng

Bất chấp sự hỗ trợ của cộng đồng và sự cống hiến hết mình của các nhân viên “bất đắc dĩ”, trung tâm đang thực sự gặp khó khăn. Các nhân viên chính phủ của Santa Cruz, bao gồm Rojas và Dorado, có thể được lệnh triệu tập bất cứ lúc nào, và khi đó thì không còn thiết bị kỹ thuật nào để chẩn đoán nội thương tích nữa. José Sierra cho hay các nhân viên nghi ngờ rằng phổi và gan của ngựa Milagros bị tổn thương nặng do hít phải khói, nhưng họ không thể đánh giá chính xác được nên Milagros đã thiệt mạng.

Nhóm nghiên cứu lo ngại rằng họ không được trang bị các thiết bị hoặc phương án cần thiết để chăm sóc động vật về lâu dài.

“Tình hình hiện nay đã là một bi kịch. Tuy nhiên, phần quan trọng nhất là phải đối mặt ra sao sau bi kịch này?”

Rojas chia sẻ rằng hiện giờ đang là thời điểm bầu cử ở Bolivia và các quan chức địa phương sẽ muốn xuất hiện trong các chương trình giải cứu động vật và được truyền thông đưa tin. Nhưng ông lo ngại rằng hiệu ứng truyền thông đó sẽ chẳng kéo dài được lâu và không thể giúp gì trong việc duy trì hoạt động vĩnh viễn cho trung tâm hay giúp cơ sở nhận được nhiều thiết bị hơn. Ông phát biểu:

“Cần phải nói đi nói lại nhiều lần rằng khi những cơn mưa ập đến, và những đám cháy tàn lụi, mọi người sẽ quên nó đi. Sau cuộc bầu cử, mọi người sẽ quên đi những con vật. Chúng sẽ vẫn còn cần sự quan tâm chăm sóc trong nhiều tháng tới...”

Các phương án đối phó còn bị hạn chế ở Brazil

Theo João Gonçalves - giám đốc truyền thông Brazil của tổ chức phi lợi nhuận Hiệp hội Bảo vệ Động vật Thế giới, tình hình động vật ở Brazil cũng tương tự như ở Bolivia. Nhiều loài động vật không thể trốn thoát và cái chết đang lan rộng. Những con tránh được vụ hỏa hoạn thường trở thành mồ côi hoặc bị bỏng.

Gonçalves cho biết không có một nỗ lực thống nhất nào từ chính phủ để giúp động vật bị ảnh hưởng bởi hỏa hoạn. Việc giải cứu được thực hiện trên cơ sở địa phương, tùy cơ ứng biến và phạm vi giải cứu cũng rất khác biệt ở các khu vực khác nhau. Ở khắp mọi nơi trên đất nước, những người lính cứu hỏa đưa các con vật bị thương mà họ bắt gặp được đến một trung tâm phục hồi chức năng địa phương gần đó (nếu có).

Gonçalves chỉ ra hai khu vực đang gặp hỏa hoạn cách gần 500km, Rio Branco và Porto Velho. Rio Branco có một trung tâm dành cho động vật do chính phủ điều hành, nhưng Porto Velho thì không. Ở đó, nếu một lính cứu hỏa muốn giải cứu một con vật, anh ta sẽ không có nơi nào để đưa con vật này đi chữa trị cả. Chỉ có hai trung tâm dành cho động vật khác ở khu vực rừng Amazon thuộc Brazil và không có cái nào gần khu vực bị đốt cháy.

Lính cứu hỏa không thường được huấn luyện để cứu hộ động vật và họ cũng không được trang bị các dụng cụ sơ cứu động vật như móc để đỡ rắn hay hộp để vận chuyển. Hiệp hội Bảo vệ Động vật Thế giới (World Animal Protection) đang cung cấp chương trình đào tạo cũng như các phương án đối phó thông qua quan hệ đối tác với các đội cứu hỏa trong và xung quanh Rio Branco với hy vọng sẽ phát triển được những nỗ lực đó.

Trong số những con vật mà trung tâm Rio Branco đã tiếp nhận có hai con lười mồ côi được tìm thấy bởi lính cứu hỏa. Các nhân viên cứu hộ tại đây buộc phải tập trung vào việc chăm sóc cho từng cá thể, nhưng đám cháy đã lan rộng đến mức toàn bộ quần thể động vật có thể bị phá hoại.

Panthera - một tổ chức bảo tồn mèo hoang dã toàn cầu - ước tính rằng các vụ hỏa hoạn đã khiến 500 con báo đốm bị mắc kẹt hoặc chết ở Brazil và Bolivia. Esteban Payán - giám đốc Panthera khu vực Nam Mỹ - cho biết 500 cá thể báo đốm này thuộc nhóm động vật đang bị suy giảm số lượng bởi những đe dọa về môi trường sống, phân mảnh trong tự nhiên và bị săn bắn.

Ông đánh giá rằng điều này thực sự là mối nguy hại:

“Đây chính là tốc độ của sự tàn phá. Không thể nào có chuyện hàng trăm con báo đốm bị giết chỉ sau hai tuần bởi thợ săn.”

Hồi chuông cảnh tỉnh?

Đối với những người Bolivia làm việc trong trung tâm cứu hộ ở Aguas Calientes thì mỗi ca giải cứu thành công là một chiến thắng.

“Mỗi sự sống đều quan trọng. Mọi cá thể động vật đều có ý nghĩa”, Rojas - nhà sinh vật học đã dành nhiều ngày để tìm những động vật bị mắc kẹt trong các khu vực bị cháy – chia sẻ.

Dorado mong rằng những câu chuyện về động vật bị ảnh hưởng bởi vụ cháy rừng, như thú ăn kiến Valentina, những chú lợn lòi con bị mồ côi, hay ngựa Milagros không thể qua khỏi cơn nguy kịch. Cô bày tỏ:

“Những gì đã xảy ra thật đau lòng. Tôi hy vọng mọi người có thể ý thức được rằng con người chính là nguyên nhân chủ yếu cho những điều tồi tệ đang xảy ra với động vật và thiên nhiên. Tôi mong rằng chúng ta hãy sớm thức tỉnh.”

Vào thứ Bảy ngày 14/9, Dorado đã kết hôn với người bạn đời lâu năm của mình ngay tại trung tâm cứu hộ. Cô chia sẻ:

Anh ấy đã luôn nói rằng sau này chúng tôi sẽ cưới khi có nhiều tiền hơn. Nhưng sau khi thấy những điều này và ở đây được 15 ngày, tôi đã nói với anh ấy: "Em muốn cưới anh ngay tại đây. Bởi vì sẽ không còn có sau này đâu.”

Sau đó, vào sáng sớm thứ Hai tuần sau, cô chở Valentina đến Santa Cruz để được điều trị tốt hơn. Ngay sau đó, không phụ lòng cô, nàng thú ăn kiến ​​đã bắt đầu đi lại được.