Những cuộc săn phù thủy - Một vết nhơ của lịch sử Phục Hưng

Săn phù thủy (witch-hunt) hoặc thanh trừng (witch purge) thường được miêu tả là một cuộc tìm kiếm những người được gắn mác là phù thủy, có thể sử dụng phép thuật hoặc có liên quan đến tà pháp. Săn phù thủy là một tập tục đã có từ rất lâu và thường gây ra hoảng loạn đối với dân chúng ở khắp nơi.

Việc trừng phạt những phù thủy đã được đề cập trong những bộ luật từ rất sớm. Ở Ai Cập cổ đại và Babylon, những bộ luật thanh trừng phù thủy là một phần lớn của pháp luật thời đó. Và đỉnh điểm của việc thanh trừng phù thủy đến vào thời Phục Hưng, khoảng cuối thế kỉ 15 đến đầu thế kỉ 18.

Vào năm 1593, tại thị trấn Nördlingen, Đức, chủ quán trọ Maria Höll bị buộc tội là phù thủy. Cô bị bắt vào thẩm vấn, và phủ nhận các cáo buộc. Cô tiếp tục khẳng định mình không phải là phù thủy sau 62 vòng tra tấn trước khi những người buộc tội cô thả cô ra. Rebekka Lemp, bị buộc tội vài năm trước ở cùng thị trấn, phải đối mặt với số phận tồi tệ hơn. Cô viết thư cho chồng cô từ trong buồng giam, lo lắng rằng cô sẽ phải thú nhận vì đã bị tra tấn quá nhiều, mặc dù Lemp vô tội.

Sau khi thú nhận, cô đã bị hỏa thiêu trên một cây cột ngay trước gia đình mình. Höll và Lemp đều là nạn nhân của những cuộc săn phù thủy xảy ra ở châu Âu và các thuộc địa của Mỹ từ cuối thế kỷ 15 đến đầu thế kỷ 18. Những cuộc săn phù thủy này không phải là một sáng kiến ​​thống nhất bởi một cơ quan duy nhất, mà là một hiện tượng xảy ra lẻ tẻ và theo cùng một cách thực hiện. Thuật ngữ phù thủy của người Viking mang nhiều ý nghĩa, nhưng trong những cuộc đi săn xảy ra trong khoảng thời gian này, phù thủy là người được cho là có được sức mạnh ma thuật bằng cách phục tùng Satan chứ không phải Thiên Chúa. Định nghĩa về phù thủy này lan truyền qua các nhà thờ ở Tây Âu bắt đầu từ cuối thế kỷ 15.

Mọi chuyện bắt đầu khi Đức Giáo Hoàng cho phép giáo sĩ và giáo sư thần học Heinrich Kraemer điều tra tìm kiếm phù thủy vào năm 1485. Với cuộc săn đầu tiên ở thị trấn Innsbruck, Kraemer đã không nhận được nhiều sự giúp đỡ của chính quyền địa phương, vì họ không thích cách mà người giáo sĩ liên tục hỏi về sự trung thành của những người dân và đã ngăn cản không cho Kraemer tiếp tục. Không nản lòng, ông đã viết một cuốn sách có tên là Malleus Maleficarum (Búa phù thủy). Cuốn sách bao gồm các văn bản lập luận chứng minh sự tồn tại của phù thủy và đề xuất các phương thức tàn nhẫn để săn lùng và truy tố chúng. Ông chỉ ra rằng phụ nữ là mục tiêu dễ dàng dưới sức ảnh hưởng của ma quỷ, mặc dù đàn ông cũng có thể là nạn nhân. Tác phẩm của Kraemer đã thúc đẩy những người khác viết sách và đưa lên những ý kiến của riêng họ về vấn đề này.

Theo các văn bản này, các phù thủy thực hành các nghi lễ bao gồm hôn hậu môn của quỷ và đầu độc hoặc mê hoặc các mục tiêu mà ma quỷ đã chọn sẵn. Mặc dù không có bằng chứng để hỗ trợ cho việc ma quỷ hay phủ thủy tồn tại, nhưng niềm tin rằng phù thủy đang cố gắng hại dân chúng đã ngày càng trở nên phổ biến. Một cuộc săn phù thủy thường bắt nguồn từ những điều bất hạnh: Một vụ mùa thất bại, gia súc bị bệnh hoặc một đứa trẻ chết non. Các thành viên của một ngôi làng hay thành phố thường sẽ đổ lỗi cho phù thủy, và thậm chí là buộc tội lẫn nhau, chỉ trỏ nhau là phù thủy. Nhiều người trong số các bị cáo thường chỉ là những người già, người nghèo, hay những người bị xã hội ruồng bỏ, nhưng bất kỳ thành viên nào của xã hội đều có thể bị nhắm đến, thậm chí đôi khi là trẻ em.

Trong khi các nhà chức trách tôn giáo khuyến khích săn phù thủy, chính quyền thế tục địa phương thường thực hiện việc giam giữ và trừng phạt các phù thủy bị buộc tội. Những người bị nghi ngờ là phù thủy bị thẩm vấn và thường bị tra tấn, hàng ngàn người dân vô tội đã phải thú nhận bản thân là phù thủy và có mối liên hệ đến những phù thủy khác.

Bởi vì những cuộc săn phù thủy này xảy ra lẻ tẻ qua nhiều thế kỷ và ở nhiều châu lục khác nhau, nên các hình phạt dành cho phù thủy cũng khác nhau. Các hình phạt dành cho các phù thủy bị kết án dao động từ phạt tiền đến hỏa thiêu. Cuộc săn lùng mà Höll và Lemp bị buộc tội kéo dài trong chín năm, trong khi có những cuộc săn lùng chỉ kéo dài vài tháng, và số lượng nạn nhân cũng thường dao động từ vài trăm đến vài nghìn. Động lực của các thợ săn phù thủy có lẽ cũng rất đa dạng, thay vì tìm vật tế thần trong những lúc không may, họ lại tin vào tà pháp và tin rằng mình đang làm điều tốt bằng cách loại bỏ những điều đó ra khỏi xã hội.

Mặc dù đa số các tổ chức quyền lực cho phép những cuộc săn lùng vô cớ này xảy ra, nhưng vẫn có những người bất đồng chính kiến. Nhiều học giả và tiến sĩ đã phản bác những cuốn sách như Bùa phù thủy của Kraemer bằng các văn bản phản đối sự tàn ác của các cuộc săn lùng, việc sử dụng những lời thú tội bắt buộc và thiếu bằng chứng về phù thủy là vô nhân đạo. Từ cuối thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 18, lập luận của họ đã có được tiếng nói với các chính quyền trung ương mạnh hơn và các quy phạm pháp luật. Việc săn phù thủy từ từ giảm dần rồi biến mất hẳn. Cả sự khởi đầu và sự sụp đổ của những tội ác tàn bạo này đều xảy ra một cách từ từ, và đều bắt nguồn từ những việc hết sức bình thường.

Sau thời kì Phục Hưng, chúng ta may mắn sống trong một thế giới không còn ma quỷ và tà pháp nữa, nhưng nguy cơ chính phủ dùng những niềm tin vô cớ để hại dân vẫn còn luẩn quẩn đâu đây. Và tất nhiên, vẫn sẽ luôn có những con người, những học giả xuất chúng đứng lên chống lại những điều vô cớ này.