Những điều cần biết về các loại sợi may mặc _ (Phần 10): Tác động môi trường của vải tổng hợp

Polyester, acrylic, nylon và spandex là những loại sợi tổng hợp được sử dụng phổ biến nhất trong ngành may mặc.

Vào năm 2020, Liên minh May mặc Bền vững đã công bố rằng, sợi tổng hợp polyester có mức độ bền vững cao hơn so với nhiều loại vải sợi tự nhiên khác. Đây thực sự là một thông tin gây sốc khi hiện nay, cả thế giới đang cố gắng cắt giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch và tập chung vào vật liệu tự nhiên có thể phân hủy sinh học hoặc tái chế.

Chủ động kiểm soát được lượng nước và năng lượng sử dụng trong quá trình sản xuất, loại vải sợi tổng hợp do con người tạo ra này có thực sự bền vững hay không?

Vải sợi tổng hợp được sản xuất như thế nào?

Có nhiều loại sợi tổng hợp khác nhau, tuy nhiên điểm chung của chúng là đều được bắt đầu hình thành từ một dung dịch polymer có nguồn gốc nhiên liệu hóa thạch.

Bước đầu trong khâu sản xuất vải sợi tổng hợp là xử lý dung dịch polymer trong điều kiện nhiệt độ cao và ép đùn qua ống định hình spinneret. Sợi hình thành sau giai đoạn này gọi là sợi filament. Từ đây, nó tiếp tục trải qua quy trình xử lý với nhiều loại hóa chất khác nhau trước khi được mang đi kéo sợi.

Các loại sợi tổng hợp

Chỉ cần một thay đổi nhỏ trong quá trình bổ sung hóa chất hay kéo sợi đã tạo ra những loại sợi tổng hợp có cấu trúc khác nhau, với mục đích sử dụng khác nhau.

Acrylic

Sợi acrylic được biết đến với đặc tính mềm và nhẹ. Chúng thường được dệt thành kết cấu giống như len, dùng thay len lông động vật để may đồ mùa đông như khăn choàng, áo len hay tất.

Aramid

Aramid được tạo thành bằng phương pháp kéo sợi đa vòng, được cho là cứng hơn thép gấp 5 lần. Sức bền, độ ổn định và khả năng chịu nhiệt của Aramid khiến nó trở thành vật liệu được lựa chọn để may trang phục chống lửa và chống đạn cho lực lượng quân đội, cảnh sát.

Elastane

Elastane, Spandex hay Lycra đều là tên gọi của loại sợi tổng hợp có khả năng co giãn và đàn hồi bậc nhất. Sợi Elastane thông thường được pha trộn với nhiều loại sợi khác để may đồ thể thao, đồ bơi, … yêu cầu sự thoải mái và co giãn tốt.

Nylon

Nylon là loại sợi tổng hợp đầu tiên được sản xuất. Trang phục đầu tiên may bằng sợi nylon được giới thiệu ra thị trường là tất lưới của chị em phụ nữ.

Ngày nay, nylon chủ yếu được dùng trong sản xuất đồ gia dụng thay vì các mặt hàng may mặc. Tuy nhiên, một số loại áo khoác ngoài hoặc trang phục lao động vẫn thường sử dụng loại vải này.

Polyester

Sợi polyester là loại sợi tổng hợp được sử dụng phổ biến nhất. Chi phí sản xuất rẻ đã khiến nó trở thành loại vật liệu lý tưởng, dùng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Mặc dù bền và ít bị biến dạng sau khi giặt, vải sợi polyester lại là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm hạt vi nhựa ngoài đại dương.

Tác động môi trường

Vải sợi tổng hợp ảnh hưởng đến môi trường theo nhiều cách khác nhau. Từ việc khai thác nguyên liệu thô, đến nước thải ô nhiễm từ quá trình nhuộm, sử dụng hóa chất xử lý, khó phân hủy hay hạt vi nhựa hòa vào nước khi giặt ủi, … Toàn bộ vòng đời của vải sợi tổng hợp đều có những ảnh hưởng không tốt đến môi trường.

Khai thác nhiên liệu hóa thạch

Không chỉ đốt cháy nhiên liệu hóa thạch mới gây hại đến môi trường, mà ngay cả quá trình khai thác cũng vậy. Phương pháp khai thác than đá lộ thiên làm biến mất thảm thực vật và lớp đất mặt, gia tăng xói mòn đất, khiến nhiều sinh vật mất nơi trú ngụ. Phương pháp khai thác than hầm lò gây lún đất, ô nhiễm nước, có nguy cơ xảy ra tai nạn hầm lò. Các hoạt động khai thác dầu khí ngoài khơi cũng tác động tiêu cực đến sinh vật thủy sinh. Ngoài ra, môi trường khai thác khói bụi, ô nhiễm không khí cũng là những nguyên nhân khiến sức khỏe công nhân sụt giảm nghiêm trọng.

Nhuộm

Như đã nói ở những bài trước, rất khó để nhuộm vải sợi tổng hợp bằng màu tự nhiên. Trong khi đó, hóa chất nhuộm mặc dù giá rẻ, dễ nhuộm, bền màu và tươi sáng nhưng nó lại gây ra những tác động rất tiêu cực đến môi trường.

Thành phần hóa chất trong thuốc nhuộm tổng hợp ngày nay được tìm thấy rất nhiều trong môi trường nước, các trầm tích dưới nước và cả trong cơ thể của sinh vật thủy sinh.  

Độc tố trong màu nhuộm hóa học cũng góp phần gây ô nhiễm đất, phá hỏng hệ vi sinh vật trong đất, làm giảm chất lượng đất.

Hạt vi nhựa

Hạt vi nhựa có mặt ở khắp mọi nơi trên Trái Đất đang là một trong số những vấn đề môi trường đáng quan ngại hiện nay. Theo ước tính, phần lớn hạt vi nhựa tìm thấy ngoài môi trường có nguồn gốc từ quần áo và lốp xe.

Chỉ tính riêng đồ may mặc từ vải sợi tổng hợp đã thải ra 35% tổng lượng hạt vi nhựa trên khắp hành tinh, chủ yếu là do quá trình giặt là.

Rác thải

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) cho biết quần áo là loại rác thải chính được tìm thấy ở các bãi chôn lấp. Năm 2018, có đến 17 triệu tấn rác thải may mặc được tạo ra. Trong đó, 11 triệu trong số này phải kết thúc vòng đời ngoài bãi rác.

Các lựa chọn thay thế vải sợi tổng hợp

Vật liệu tổng hợp ban đầu được phát minh để giảm thiểu sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Nhưng, dưới những tác động môi trường tiêu cực mà nó gây ra, con người hiện nay lại quay về ưu tiên sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, có nguồn gốc tự nhiên với khả năng phân hủy sinh học.

Mặc dù việc tẩy chay hoàn toàn vật liệu tổng hợp là vô cùng khó, nhưng vẫn có những giải pháp nhỏ chúng ta có thể làm để mang lại những thay đổi to trong cuộc khủng hoảng ô nhiễm môi trường, như mua quần áo secondhand, quần áo từ sợi tái chế, sợi bán tổng hợp hoặc sợi tự nhiên có gián nhãn fair trade và nguồn gốc vật liệu rõ ràng.